Opera o Warszawie

Opera o Warszawie. Najlepsze miasto świata

 

Najlepsze miasto świata to tytuł nowego dzieła scenicznego – opery o Warszawie, której premiera zaplanowana jest w 2025 roku. Nad projektem pracuje Sinfonia Varsovia we współpracy z instytucjami partnerskimi: Międzynarodowym Festiwalem Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, Teatrem Wielkim - Operą Narodową oraz Muzeum Warszawy. Muzykę i libretto utworu napiszą kompozytor Cezary Duchnowski i dramaturg Beniamin Bukowski. Zostali oni wyłonieni spośród zaproszonych twórców i twórczyń przez specjalistyczne jury – muzyczne i literackie.

 

Temat
Opera inspirowana będzie wydarzeniem niemającym w swojej skali precedensu – wysiłkiem odbudowy Warszawy po II wojnie światowej. Opowie o wyłanianiu się z gruzów nowej stolicy, o wielkich ambicjach zbudowania „najlepszego miasta świata”, o determinacji, optymizmie i rozmachu odbudowujących Warszawę. Jako opowieść o nadziei będzie niosła uniwersalne przesłanie: ukaże wolę życia wbrew zniszczeniu i śmierci.

 

Forma i styl
Opera przeznaczona będzie do wykonania na wielkiej scenie przez dużą obsadę wykonawczą: orkiestrę symfoniczną, solistów i solistki, chór oraz tancerki i tancerzy, którym towarzyszyć będą elektronika i projekcje audiowizualne. Ma powstać dzieło komunikatywne, a przy tym nowoczesne. Czerpać będzie z nowych środków wyrazu i współczesnego języka muzycznego, a także innowacyjnie nawiązywać do tradycyjnych form operowych. Czas trwania kompozycji szacowany jest na 120 minut.   

 

Muzyka
Zaproszenie do wzięcia udziału w projekcie zostało skierowane do grupy utytułowanych kompozytorów i kompozytorek, których język muzyczny łączy zaawansowane techniki instrumentalne i wokalne oraz multimedia. Nadesłane materiały obejmowały opracowanie muzyczne trzech fragmentów wskazanego przez organizatorów tekstu. Grono specjalistek i specjalistów jury muzycznego, któremu przewodniczył dyrektor „Warszawskiej Jesieni”, kompozytor Jerzy Kornowicz, wyłoniło jako autora zamawianej muzyki Cezarego Duchnowskiego.

 

Cezary Duchnowski – kompozytor i pianista urodzony w Elblągu. Stypendysta Fundacji Przyjaciół Warszawskiej Jesieni, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Experimentalstudio des SWR, Fundacji im. Ernsta von Siemensa. Laureat Międzynarodowej Trybuny Muzyki Elektroakustycznej UNESCO w Rzymie oraz Konkursu Wykonawstwa Muzyki Współczesnej “Gaudeamus” w Holandii.

Główne miejsce w jego działalności zajmuje twórczość elektroakustyczna. Komponuje utwory kameralne i symfoniczne. Jest twórcą projektów multimedialnych, interaktywnych projektów improwizowanych. Tworzy wraz z Agatą Zubel duet ElettroVoce, realizując projekty na głos i elektronikę oraz z Pawłem Hendrichem i Sławomirem Kupczakiem grupę Phonos ek Mechanes uprawiającą szczególny rodzaj elektronicznej muzyki improwizowanej – human-electronics, gdzie komputery kontrolowane są akustycznymi instrumentami.

Coraz większe znaczenie w twórczości Cezarego Duchnowskiego zajmuje sztuka synkretyczna, gdzie muzyka ma kluczowe znaczenie w współkreowaniu dzieła polimedialnego. Owocem tych zainteresowań są projekty instalacyjno-dźwiękowe jak i sztuki teatralne.

Cezary Duchnowski jest profesorem kompozycji Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu.

Libretto
Libretto będzie się opierać na motywach książki Grzegorza Piątka pt. Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1945–1949 (Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2020), nagrodzonej m.in. Nagrodą Literacką m.st. Warszawy i Nagrodą Historyczną m.st. Warszawy oraz nominowanej do Nagrody Literackiej „Nike”.

Jury literackie, któremu przewodniczył dramaturg Piotr Gruszczyński, wyłoniło Beniamina Bukowskiego jako autora zamawianego libretta.

Beniamin M. Bukowski – reżyser, dramatopisarz, dramaturg. Absolwent MISH UJ (historia sztuki, filozofia) i Wydziału Reżyserii Dramatu AST w Krakowie. Od kwietnia 2021 zastępca dyrektora ds. artystycznych Narodowego Starego Teatru w Krakowie.

Stypendysta m.in. Nowego Teatru w Warszawie, Residenztheater w Monachium, Teatru im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie, Stypendium „Młodsza Polska” MKiDN, Stypendium Twórczego Miasta Krakowa, laureat kilkunastu polskich i zagranicznych konkursów reżyserskich i dramaturgicznych.

Do jego najważniejszych autorskich realizacji należą: „Arianie” oraz „Baśń o wężowym sercu” w Narodowym Starym Teatrze im. H. Modrzejewskiej w Krakowie, „Niesamowici bracia Limbourg” (Teatroteka WFDiF), „Mosdorf. Rekonstrukcja” w Teatrze Nowym w Poznaniu.

Jego teksty realizowali m.in. András Dömötör, Carlo Brandt, Julia Szmyt, Tomasz Kaczorowski, Katarzyna Kalwat. Z tą ostatnią stworzył m.in. „Powrót do Reims” (Nowy Teatr/Łaźnia Nowa), „Staff Only” (Biennale Warszawa), „Marię Klassenberg” (TR Warszawa), „Art of Living” (Narodowy Stary Teatr w Krakowie).

Jego dramaty były tłumaczone na język angielski, niemiecki, francuski, białoruski, ukraiński, gruziński i węgierski.

 

Wystawienie
Premiera opery rozważana jest na zakończenie 68. MFMW „Warszawska Jesień”, a jednocześnie na otwarcie sezonu 2025/26 w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej – w 80. rocznicę rozpoczęcia odbudowy Warszawy.

 

Harmonogram prac

  • styczeń/luty 2023 – zaproszenie do kompozytorów/kompozytorek
  • luty 2023 – zaproszenie do librecistek/librecistów
  • kwiecień 2023 – wyłonienie autorki/autora libretta
  • maj 2023 – wyłonienie kompozytora/kompozytorki opery
  • czerwiec 2024 – początek prac nad inscenizacją opery
  • wrzesień/październik 2025 – polska premiera

 

Jury muzyczne

Jerzy Kornowicz – kompozytor, pianista-improwizator, kurator muzyczny. Studiował w Akademii Muzycznej w Warszawie u Tadeusza Bairda i Mariana Borkowskiego oraz w Konserwatorium Królewskim w Hadze u Louisa Andriessena. Autor muzyki wielu gatunków – twórca interdyscyplinarny. Wyróżniony na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów, nominowany do nagród Opus i Musica Nova. Współtwórca grupy muzyki improwizowanej Kawalerowie Błotni. Był prezesem Związku Kompozytorów Polskich. Komisarz Festiwalu KODY w Lublinie, prezes Stowarzyszenia Kreatywna Polska, dyrektor festiwalu „Warszawska Jesień”. (fot. Mariusz Wideryński)

Szymon Bywalec – dyrygent. Ukończył z wyróżnieniem dyrygenturę symfoniczno-operową w klasie prof. J.W. Hawela na AM w Katowicach. Współpracował m.in. z G. Chmurą, A. Tamayo, K. Pendereckim, P. McCreeshem, F.-X. Rothem. Laureat ogólnopolskich i międzynarodowych konkursów dyrygenckich. Z Orkiestrą Muzyki Nowej (której jest szefem artystycznym) dokonał ponad 150 prawykonań. Dyrygował wieloma orkiestrami symfonicznymi i kameralnymi w Polsce i za granicą. Nagrywał dla takich wytwórni jak BIS, Decca, Kairos, DUX. (fot. Izabela Lechowicz)

Krzysztof Knittel – kompozytor, profesor sztuk muzycznych. Wykładał na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie i w akademiach muzycznych Łodzi i Krakowa. Współpracował ze Studiem Eksperymentalnym Polskiego Radia. Pisze utwory orkiestrowe, chóralne, muzykę operową i komputerową. Jego dyskografia obejmuje ponad 50 płyt. Koncertował w większości krajów europejskich, w Azji, w Ameryce Północnej i Południowej. Był dyrektorem festiwalu „Warszawska Jesień”, stworzył festiwal muzyki improwizowanej „Ad Libitum”. (fot. Paweł Kwiek)

Stanisław Leszczyński – teoretyk muzyki, wydawca płyt, wykładowca UMFC. Dyrektor Nagrań Muzycznych Polskiego Radia, pełnomocnik dyrektora Opery Narodowej, dyrektor artystyczny Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina, gdzie realizuje swój autorski program festiwalowy i fonograficzny „Chopin i jego Europa”. Pomysłodawca Konkursu Chopinowskiego na Instrumentach Historycznych. Członek jury konkursów w Genewie, Luksemburgu i Amsterdamie. Odznaczony Złotym Medalem „Gloria Artis” i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, laureat nagród Totus Tuus i im. Norwida. (fot. AK archiwum prywatne)

Janusz Marynowski – kontrabasista, od 2004 dyrektor Sinfonii Varsovii. Absolwent klasy prof. Tadeusza Pelczara w Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Od 1987 związany z Sinfonią Varsovią, w której był kontrabasistą, inspektorem orkiestry oraz asystentem dyrektora, Franciszka Wybrańczyka. Dzięki jego staraniom orkiestra została samorządową instytucją kultury. Od lat prywatnie pasjonuje się fotografią, uwieczniając sylwetki wybitnych muzyków. (fot. Janusz Marynowski, archiwum prywatne)

Elżbieta Sikora – kompozytorka. Studiowała reżyserię muzyczną oraz kompozycję (u T. Bairda i Z. Rudzińskiego) w PWSM w Warszawie, muzykę elektroakustyczną w Groupe de Recherches Musicales w Paryżu (pod kierunkiem P. Schaeffera i F. Bayle’a), komputerową w IRCAM-ie oraz na Uniwersytecie Stanforda (u J. Chowninga). Laureatka nagród: im. Webera w Dreźnie (II miejsce) za operę kameralną Ariadna, SACD w Paryżu za operę Wyrywacz serc, Sztorm Roku w Gdańsku za operę Madame Curie. 2011–2017 była dyrektorem artystycznym festiwalu Musica Electronica Nova we Wrocławiu. (fot. Bartek Barczyk)

Jarosław Trybuś – historyk sztuki, kurator wystaw, wykładowca, autor m.in. Warszawy niezaistniałej (2012) i Przewodnika po warszawskich blokowiskach (2011). Współkurator (z Grzegorzem Piątkiem) nagrodzonej Złotym Lwem wystawy Budynków życie po życiu w Pawilonie Polskim na Biennale Architektury w Wenecji (2008). Współzałożyciel Fundacji Centrum Architektury. W latach 2012–2022 wicedyrektor Muzeum Warszawy i kurator wystawy głównej Rzeczy warszawskie (2018). Pomysłodawca Opery o Warszawie. Najlepsze miasto świata. (fot. Dawid Żuchowicz)

Jury literackie

Piotr Gruszczyński – krytyk teatralny, dramaturg, programator. Wicedyrektor Międzynarodowego Centrum Kultury Nowy Teatr w Warszawie, współodpowiedzialny za programowanie całorocznych aktywności tej instytucji. Jako dramaturg stale współpracuje z Krzysztofem Warlikowskim. W latach 2007–2019 był dramaturgiem większości realizacji operowych Mariusza Trelińskiego. Profesor warszawskiej Akademii Teatralnej. (fot. Maurycy Stankiewicz)

Jerzy Kornowicz – kompozytor, pianista-improwizator, kurator muzyczny. Studiował w Akademii Muzycznej w Warszawie u Tadeusza Bairda i Mariana Borkowskiego oraz w Konserwatorium Królewskim w Hadze u Louisa Andriessena. Autor muzyki wielu gatunków – twórca interdyscyplinarny. Wyróżniony na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów, nominowany do nagród Opus i Musica Nova. Współtwórca grupy muzyki improwizowanej Kawalerowie Błotni. Był prezesem Związku Kompozytorów Polskich. Komisarz Festiwalu KODY w Lublinie, prezes Stowarzyszenia Kreatywna Polska, dyrektor festiwalu „Warszawska Jesień”. (fot. Mariusz Wideryński)

Dorota Krzywicka-Kaindel – krytyczka teatralna i muzyczna, tłumaczka. Ukończyła studia muzykologiczne na UJ. Współpracowała w Niemczech i Austrii jako asystentka i dramaturżka Krzysztofa Warlikowskiego, Krystiana Lupy i Grzegorza Jarzyny. Publikuje m.in. w „Ruchu Muzycznym”, „Didaskaliach” i pismach polonijnych (2015 nagroda im. M. Płażyńskiego jako dziennikarka medium polonijnego). Autorka filmów krótkometrażowych (2018 nagroda brązowa Emigra). Mieszka w Lesie Wiedeńskim. (fot. Christoph Kaindel)

Sylwia Chutnik – doktor nauk humanistycznych, pisarka, felietonistka i działaczka społeczna. Absolwentka Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego ze specjalizacją animacja kultury oraz Gender Studies w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW. Wykłada na Uniwersytecie SWPS w Warszawie oraz Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Laureatka wielu nagród kulturalnych. Jej teksty zostały przetłumaczone i wydane w 10 krajach. (fot. Marcin Łobaczewski)

Janusz Marynowski – kontrabasista, od 2004 dyrektor Sinfonii Varsovii. Absolwent klasy prof. Tadeusza Pelczara w Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Od 1987 związany z Sinfonią Varsovią, w której był kontrabasistą, inspektorem orkiestry oraz asystentem dyrektora, Franciszka Wybrańczyka. Dzięki jego staraniom orkiestra została samorządową instytucją kultury. Od lat prywatnie pasjonuje się fotografią, uwieczniając sylwetki wybitnych muzyków. (fot. Janusz Marynowski, archiwum prywatne)

Małgorzata Sikorska-Miszczuk – librecistka, dramatopisarka, scenarzystka. Debiutowała w 2006 dramatem Śmierć Człowieka-Wiewiórki. Autorka librett sześciu współczesnych oper polskich, m.in. Czarodziejskiej góry (muz. P. Mykietyn, 2015), Nocy kruków (muz. Z. Krauze, 2022). Laureatka m.in. Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej, Prix Bohemia, Nagrody Ferdinanda Vanka, „Metafor Rzeczywistości”, Festiwalu „Dwa Teatry”. W latach 2020–21 kierowniczka literacka w Studiu Munka SFP. Od 2022 roku przewodnicząca Kapituły Konkursu o Nagrodę Dramaturgiczną im. T. Różewicza. Od 2022 roku w Zarządzie Stowarzyszenia Autorów ZAiKS. Ma dwóch synów. Mieszka w Warszawie. (fot. Agata Schreyner, dzięki uprzejmości Malta Festival Poznań)

Grzegorz Piątek – pisarz, publicysta, krytyk, z wykształcenia architekt. Za książkę Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920–1939 (2021) otrzymał Paszport Polityki 2023. Autor książek Niezniszczalny. Bohdan Pniewski – architekt salonu i władzy (2021), Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949 (2020), Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego (2016). Pisał o architekturze, miastach i obyczajach dla pism „Architektura-Murator”, „Gazeta Stołeczna”, „Gazeta Wyborcza”, „Salon”, „Vogue Polska”. Współtworzył wystawy „Hotel Polonia. The Afterlife of Buildings” (Złoty Lew na Biennale Architektury w Wenecji, 2008) i „Dane warszawskie” (Muzeum Warszawy, 2017). (fot. Kuba Celej)

Jarosław Trybuś – historyk sztuki, kurator wystaw, wykładowca, autor m.in. Warszawy niezaistniałej (2012) i Przewodnika po warszawskich blokowiskach (2011). Współkurator (z Grzegorzem Piątkiem) nagrodzonej Złotym Lwem wystawy Budynków życie po życiu w Pawilonie Polskim na Biennale Architektury w Wenecji (2008). Współzałożyciel Fundacji Centrum Architektury. W latach 2012–2022 wicedyrektor Muzeum Warszawy i kurator wystawy głównej Rzeczy warszawskie (2018). Pomysłodawca Opery o Warszawie. Najlepsze miasto świata. (fot. Dawid Żuchowicz)

Kontakt dla mediów:
Jakub Strużyński
Starszy Specjalista ds. PR
Sinfonia Varsovia, Dział Marketingu i Obsługi Publiczności
jakub.struzynski@sinfoniavarsovia.org, tel. 502 243 387

 

fot. Edward Hartwig, Budowa MDM, prace przy grupach rzeźb zdobiących budynki, 1952 r. (ze zbiorów Muzeum Warszawy)