Rønsholdt – światowa premiera

Cechą charakterystyczną ludzkiej twórczości jest napięcie między dążeniem do oryginalności i jednoczesnym nawiązywaniem do istniejących wzorców – niezależnie, czy mowa o korzystaniu z wytworów własnych (autotematyczność), czy dzieł innych (inspiracja). Program koncertu pod batutą brytyjskiego dyrygenta, kompozytora i aranżera Christophera Austina koncentruje się właśnie wokół tego tematu. Skrajne części koncertu opierają się na inspiracjach z przeszłości. Ralph Vaughn Williams zbudował swoją smyczkową fantazję na temacie hymnu renesansowego kompozytora Thomasa Tallisa. Z kolei Maurice Ravel skorzystał z formy barokowej suity tanecznej, by złożyć hołd mistrzowi francuskiej szkoły klawesynowej przełomu XVII i XVIII wieku. Centralną częścią tego nietypowego programu będą dwa solowe koncerty wiolonczelowe w wykonaniu Jakoba Kullberga. Koncert Roberta Schumanna należy do żelaznego repertuaru koncertowego i obok innych dzieł twórcy stał się źródłem formalnych rozwiązań dla duńskiego kompozytora Nielsa Rønsholdta. Jego II Koncert wiolonczelowy Western będzie miał w Warszawie swoją światową premierę. Utwór Duńczyka nawiązuje zewnętrznie do dzieła Schumanna: trwa około 25 minut i ma niemal identyczną obsadę orkiestrową. Ciekawe czy uda się odnaleźć inne inspiracje Schumannem w nowym dziele znanego z oryginalności kompozytora? A może będą to zupełnie inne skojarzenia?

Wykonawcy

Jakob Kullberg wiolonczela
Sinfonia Varsovia
Christopher Austin dyrygent
Monika Pasiecznik prowadzenie

Program [130']

Ralph Vaughan Williams Fantazja na temat Thomasa Tallisa [15’]
Robert Schumann Koncert wiolonczelowy a-moll op. 129 [25’]
I. Nicht zu schnell
II. Langsam
III. Sehr lebhaft

przerwa

Niels Rønsholdt Western – II Koncert wiolonczelowy (2024, prawykonanie światowe) [25’]
1. Song I
2. Fiddle I
3. Fanfare I
4. Fiddle II
5. Song II
6. Fiddle III
7. Fanfare II
8. Fiddle IV
9. Hymn I
10. Fiddle V
11. Fiddle VI
12. Song III
13. Fiddle VII
14. Song IV
15. Fanfare III
16. Fiddle VIII
17. Fiddle IX
18. Song V
19. Hymn II
20. Fiddle X
21. Fanfare IV
Maurice Ravel Nagrobek Couperina (Le Tombeau de Couperin) w wersji na orkiestrę M.68a [17’]
I. Prélude: Vif
II. Forlane: Allegretto
III. Menuet: Allegro moderato
IV. Rigaudon: Assez vif

Nota kompozytorska

Mój drugi koncert wiolonczelowy Western jest dziełem samodzielnym, choć jednocześnie spokrewnionym z pierwszym, zatytułowanym Country. Oba dzieła, każde na swój odmienny sposób, poruszają tematykę tożsamości, autentyczności i przynależności oraz Ameryki widzianej z punktu widzenia Europejczyka. Podczas gdy Country jest szczerym do bólu utworem o stosunku do miejsca, w którym dorastamy, i arogancji wobec natury i innych, Western stanowi bardziej introwertyczną i subtelną refleksję.

Od samego początku zamierzałem zbudować tę kompozycję w oparciu o klasyczne ramy; wprowadzić się do lokum, jakim jest koncert klasyczny, i uczynić go moim domem. Wiedziałem, że utwór zostanie zestawiony w programie z ikonicznym koncertem Roberta Schumanna. W pewnym sensie Schumann jest dla mnie jak las – jest czymś pięknym, co znajduje się tam od dawna, rodzajem przesłania z przeszłości. Czasami go ignoruję, czasami poświęcam mu całą swoją uwagę. Schumann jest związany z lasem także poprzez swój słynny utwór Waldszenen. Jedna z części – Vogel als Prophet – ma dla mnie szczególne znaczenie. Nieregularny rytm melodii i sposób, w jaki przeskakuje oktawy, aby nawiązać do śpiewu ptaków, zawsze bardzo mnie pociągał. Ta fascynacja przerodziła się w sposób pisania melodii – bardzo szybkich, nieregularnych, migotliwych. Duża część muzyki wiolonczelowej w Western jest właśnie taka.

Western jest refleksją – a może rezultatem – mojego własnego miejsca na świecie pod względem muzycznym i kulturowym. Dziedzictwo europejskiej muzyki klasycznej jest we mnie głęboko zakorzenione i stanowi integralną część mojej codzienności. Z drugiej strony, przez całe życie odczuwałem ekstremalny wpływ muzyki amerykańskiej. Myślę, że odczucie to podziela wiolonczelista Jakob Kullberg, który zamówił Western: nawet jeśli jesteśmy klasycznie wykształconymi muzykami, nie sposób wyobrazić sobie naszego muzycznego życia bez amerykańskich wpływów popu, jazzu, bluesa, punka itp.

Ten koncert jest również nośnikiem odległych osobistych wspomnień. Westerny, które oglądałem z ojcem, popołudnia spędzone na czytaniu Buddy’ego Longwaya, powieści i historie o tych, którzy rozpoczęli nowe życie na Zachodzie, obrazy lasów amerykańskiego Środkowego Zachodu, dokąd udali się Skandynawowie, mitologia rdzennych Amerykanów w podręcznikach szkolnych, wstyd kolonialnych konsekwencji, nadzieja emigrantów, brutalność, piasek, ropa naftowa…

Pierwsi duńscy imigranci w USA zostali zarejestrowani w spisie ludności z 1850 roku; w tym samym, w którym Schumann napisał swój słynny koncert wiolonczelowy.

Western składa się z 21 krótkich części podzielonych na 4 rodzaje: Fiddle (10), Song (5), Hymn (2) i Fanfare (4)

– Niels Rønsholdt, kwiecień 2024